Historia Lwówka na plakacie z lat 70′

Honorowy Obywatel Lwówka Śląskiego – Krzysztof Kolarz zamieścił na swoim profilu na Facebooku zdjęcia niezwykłego plakatu z opisem historii Lwówka Śląskiego. Jak napisał wydaje mu się, że został on wydrukowany w 1977 roku.

Lwówek Śląski położony na lewym brzegu środkowego biegu rzeki Bóbr jest jednym z najstarszych miast śląskich. Osadnictwo w tych okolicach datuje się już od młodszej Epoki Kamiennej. We wczesnym średniowieczu obszar nadbobrzański zamieszkiwało śląskie plemię Bobrzan. Na długo jeszcze przed uzyskaniem przywileju lokacyjnego w miejscu nie narażonym na wylewy rzeki powstała osada targowa, co później znalazło odbicie w dużym i silnie wydłużonym rynku. O rozwoju osady, z której następnie powstało miasto, zadecydowała przede wszystkim obfitość znajdujących się w sąsiedztwie kopalń szczególnie zlotonośnych piasków, oraz usytuowanie na szlaku kupieckim tzw. Królewskiej Drodze wiążącej handel Wschodu z Zachodem. Prawa miejskie otrzymał Lwówek w 1217 r. z rąk księcia Henryka Brodatego.

Piastowscy książęta władający śląską dzielnicą Polski przyczynili się do wzbogacenia miasta, nadając mu szereg przywilejów. Mieszczanie posiadali m.in pewien udział w pobliskich kopalniach złota, monopol wytwórczości rzemieślniczej, prawo wyrobu i sprzedaży piwa obowiązujące w promieniu jednej mili od miasta, wyłączność handlu solą w okolicy, prawo bicia własnej monety. Lwówecka osada, do której przybywało coraz więcej kupców i rzemieślników rozwijała się pomyślniej. Już w XIII wieku otoczono miasto fortyfikacjami tak silnymi, że nie odważyły się szturmować ich czeskie wojska husyckie, które w latach 1426-1432 pustoszyły pobliskie okolice. Zespół obronny stanowiący dziś jeden z najciekawszych i najlepiej zachowanych obiektów tego typu w Polsce, tworzyły podwójne mury kamienne, baszty i trzy bramy od strony Lubania, Bolesławca i Złotoryi. Do dziś istnieją wieże bramy lubańskiej i bolesławieckiej oraz cześć baszt i murów. Wieża Lubańska, w której mieści się obecnie Lwówecka Izba Pamiątek Regionalnych, udostępniona jest do zwiedzania turystom.

Prestiżowe znaczenie dla miasta miało wybudowanie w obrębie jego murów zamku książęcego, ważnej rezydencji piastowskiej, która jednak nie przetrwała do naszych czasów. Zamek znajdował się na miejscu dzisiejszego browaru. Zabudowania jego dwukrotnie były niszczone przez pożar w 1381 i 1472 r. O świetności, zamożności i znaczeniu jakie posiadał Lwówek za czasów piastowskich może świadczyć fakt ustanowienia go przez księcia Bernarda stolicą wyodrębnionego państewka. Książę Bernard używał w dokumentach tytułu ,,Księcia Śląska i Pana Lwówka”, a tradycję tę podtrzymywali przez pewien czas również jego następcy Bolko I Świdnicki i Henryk Jaworski.

Pod koniec XIV wieku Księstwo śląsko-jaworskie, w granicach którego leżał Lwówek, przeszło pod rządy czeskie. Mieszczaństwo lwóweckie w 1471 roku udzieliło pomocy królowi Węgier Maciejowi Korwinowi, gdy siłą opanował Śląsk, za co zostało przez niego hojnie wynagrodzone. Rządy czeskie przywrócono w 1490 r., a w 1526 r. Śląsk razem z koroną czeską przeszedł pod panowanie austyjackie Habsburgów. Mimo prowadzonej w sposób bezwzględny akcji germanizacyjnej wśród ludności przeważał miejscowy żywioł słowiański, który wszelkimi siłami bronił się przed wynarodowieniem. Korzystne podstawy rozwoju gospodarczego Lwówka stworzone za czasów piastowskich zaowocowały w latach późniejszych. Wiek XVI to okres szczególnie pomyślnego rozkwitu miasta. Rozwijał się wówczas przede wszystkim wyrób sukna. O liczebności cechu sukienniczego może świadczyć fakt posiadania przez niego własnej ulicy Sukienników. Z dziejami lwóweckiego sukiennictwa związany jest też budynek dawnej farbiarnii.

Bogate, zasobne w dobra materialne miasto rozbudowywało się, przekraczając znaczne granice zakreślone lokacją. Na przełomie XV i XVI w. powstały całe przedmieścia złotoryjskie, lubańskie i bolesławieckie. W czasie swej największej świetności miasto liczyło około 10 tys. ludności, która kilkukrotnie była dziesiątkowana przez klęski żywiołowe i epidemie. W 1567 r. w wyniku zarazy zmarło około 3 tys. ludzi. Zamożność miasta uwydatniła się szczególnie w jego zabudowie. Już w XII w. za czasów Bolesława Rogatki wzniesiony został na rynku Dom Kupców, w którym rajcowie miejscy pełnili swe funkcje. Jego mury stanowiły zaczątek budowy ratusza.

Ratusz lwówecki, dziś jeden z najświetniejszych i największych zabytków tego typu na Śląsku budowany był etapami od XV w. W 1504 roku wzniesiono wieżę zdobną herbami miasta i Piastów Śląskich, która służyła także za strażnicę przeciwogniową. Podczas przebudowy ratusza w początkach XX w. sień jego przyozdobiono płytami nagrobnymi przeniesionymi tu z dawnego klasztoru franciszkańskiego. Szczególnie cenna jest rzeźba pochodząca z XIV w. przedstawiająca nagrobek dobroczyńców miasta księcia Henryka Jaworskiego i jego żonę Agnieszkę. Rzeźba odznaczająca się wyjątkowym pięknem i artyzmem jest ważnym ogniwem w łańcuchu pomników nagrobnych Piastów Śląskich. Cześć ratusza, która obecnie znajduje się w remoncie, czyli podcienia targowe, jest dziełem wrocławskiego architekta Pelziga i pochodzi z początków XX wieku. Pelzig jest również twórcą zbudowanej wówczas ,,sali ślubów”, w której obecnie mieści się Urząd Stanu Cywilnego. Stary ratusz stanowi dziś niewątpliwą atrakcję turystyczną miasta i służy jego społecznym interesom.

Budowa parafialnego kościoła zapoczątkowana została w XIII wieku za czasów księcia Henryka Brodatego. Zachował się tympanon zdobiący jego zachodnią fasadę, rzeźbiony w barwnym piaskowcu, przedstawiający scenę koronacji Matki Boskiej. Dużą wartość zabytkową posiadają też fragmenty dawnych ław piekarskich i szewskich z 1494 roku oraz studnie po obydwu stronach ratusza.

Od początku XVII wieku datuje się okres stopniowego upadku gospodarczego i kulturalnego miasta, utraty znaczenia jakie posiadało w czasach piastowskich. Począwszy od wojny trzydziestoletniej 1618-1648, podczas której Lwówek został niemal doszczętnie spustoszony przez wojska niemieckie i szwedzkie spadły nań kolejne nieszczęścia. Dwa niewielkie pożary z 1659 i 1704 r. oraz powódź z 1702 r. zniszczyły znaczną cześć domów ocalałych z wojny trzydziestoletniej. Próby odbudowy zniszczonego i wyludnionego miasta nie przyniosły rezultatów. W wyniku wojen prowadzonych między Austrią a Prusami prowadzonych z przerwami od 1740 do 1763 r. Śląsk przeszedł pod panowanie pruskie. Nieprzychylne wobec zdobytych ziem stanowisko rządu pruskiego uniemożliwiło rozwój miasta. Rzemiosło upadło, handel ograniczono tylko do potrzeb miejscowych, życie kulturalne również nie wykazywało większego ożywienia. Nie dostatek połączeń komunikacyjnych spowodował odcięcie Lwówka od większych ośrodków. Rozwój sieci kolejowej przebiegał dlań bardzo niepomyślnie, bowiem Prusy na plan pierwszy wysuwały połączenia z Berlinem, a te przebiegały z daleka od lwóweckiej osady. Przybrała na sile również akcja germanizacyjna.

Rdzennie polska ludność zamieszkała na Śląsku nie poddała się naciskom i represjom. Zdołała ocalić i przechować w sercach najcenniejsze polskie tradycje. Niepodległość uzyskana przez Polskę w 1918 r. nie przyniosła Lwówkowi wyzwolenia spod jarzma niemieckiego. Do prastarych ziem polskich powrócił Lwówek dopiero w wyniku II wojny światowej. Od pierwszych lat powojennych miał miejsce intensywny rozwój gospodarczy. Najbardziej dynamiczna odbudowa i zagospodarowanie Lwówka rozpoczęło się od 1960 roku, kiedy to wybudowano wiele nowych domów mieszkalnych, powstała Fabryka Fabryk w Rakowicach, Elwro w Płakowicach, Słodownia. Miasto i Gmina Lwówek Śląski należy do regionu o dużych perspektywach rozwoju przede wszystkim rolnictwa i turystyki.

Maria Szreder